Zaburzona osobowość

Zaburzenia osobowości to temat, który w ostatnich latach zyskał na znaczeniu – zarówno w psychologii, jak i w codziennych rozmowach. Ale czym właściwie jest zaburzona osobowość? Jak odróżnić trudny charakter od rzeczywistego zaburzenia? W tym artykule przyjrzymy się temu zagadnieniu z bliska, wyjaśnimy, jakie są rodzaje zaburzeń osobowości i jak można je rozpoznać.

Czym jest zaburzona osobowość?

Zaburzona osobowość to trwały wzorzec myślenia, odczuwania i zachowania, który znacząco odbiega od oczekiwań społecznych. Tego rodzaju wzorce często prowadzą do trudności w relacjach, pracy zawodowej i ogólnym funkcjonowaniu społecznym.

Różnica między osobowością a zaburzeniem osobowości

Każdy z nas ma unikalny zestaw cech osobowości – niektórzy są bardziej otwarci, inni introwertyczni, jedni perfekcjoniści, inni spontaniczni. Jednak zaburzenia osobowości zaczynają się wtedy, gdy pewne cechy są na tyle ekstremalne lub sztywne, że utrudniają normalne funkcjonowanie.

Klasyfikacja zaburzeń osobowości

W psychiatrii najczęściej korzysta się z podziału przedstawionego w klasyfikacji DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Zaburzenia osobowości dzielą się tam na trzy grupy (klastry):

Klastr A – Zaburzenia osobowości dziwaczne lub ekscentryczne

• Osobowość paranoiczna – nadmierna podejrzliwość, brak zaufania do innych.
• Osobowość schizoidalna – chłód emocjonalny, brak potrzeby bliskich relacji.
• Osobowość schizotypowa – dziwaczne zachowania, myślenie magiczne.

Klastr B – Zaburzenia osobowości dramatyczne, emocjonalne lub niestabilne

• Osobowość narcystyczna – poczucie wyższości, potrzeba admiracji, brak empatii.
• Osobowość borderline (z pogranicza) – skrajne emocje, impulsywność, lęk przed porzuceniem.
• Osobowość histrioniczna – potrzeba bycia w centrum uwagi, przesadna emocjonalność.
• Osobowość antyspołeczna – brak poczucia winy, naruszanie praw innych.

Klastr C – Zaburzenia osobowości lękowe i obsesyjno-kompulsywne

• Osobowość unikająca – silny lęk przed krytyką, niska samoocena.
• Osobowość zależna – potrzeba bycia wspieranym, trudność w podejmowaniu decyzji.
• Osobowość obsesyjno-kompulsywna – perfekcjonizm, potrzeba kontroli, sztywność.

WARTO RÓWNIEŻ PRZECZYTAĆ: Osobowość narcystyczna

Objawy zaburzeń osobowości – na co zwrócić uwagę?

Zaburzona osobowość nie oznacza chwilowego kryzysu czy gorszego dnia. To wzorzec, który utrzymuje się przez długi czas i wpływa negatywnie na różne sfery życia.

Typowe objawy zaburzeń:

• Trudności w utrzymaniu relacji interpersonalnych
• Niska tolerancja na stres lub frustrację
• Zachowania autodestrukcyjne lub impulsywne
• Trwałe poczucie pustki lub bezsensu
• Problemy z tożsamością i samooceną

RÓWNIEŻ PRZECZYTAJ: Wszystko o borderline

Czy zaburzona osobowość to wyrok?

Absolutnie nie. Chociaż zaburzenia osobowości są trudne do leczenia, odpowiednia terapia – szczególnie psychoterapia długoterminowa oraz terapia zaburzeń osobowości – może przynieść znaczną poprawę. Kluczowe jest uświadomienie sobie problemu i podjęcie świadomej decyzji o zmianie.

Najczęściej stosowane formy terapii:

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
• Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) – szczególnie skuteczna w przypadku borderline
• Psychoterapia psychodynamiczna
• Terapia schematów

Jak wspierać osobę z zaburzoną osobowością?

Bliscy osób z zaburzeniami osobowości często czują się zagubieni. Ważne, by nie obarczać się winą i szukać wsparcia – zarówno dla siebie, jak i dla osoby chorej.

Kilka wskazówek:

• Utrzymuj jasne granice
• Zachęcaj do terapii, ale nie zmuszaj
• Korzystaj z grup wsparcia dla rodzin i bliskich
• Dbaj o własne zdrowie psychiczne

Zachęcamy do przeczytania artykuł: Jak leczyć zaburzenia psychiczne

Osobowość zaburzona – Podsumowanie

Zaburzona osobowość to nie etykieta, ale sygnał, że dana osoba zmaga się z głębokimi trudnościami emocjonalnymi. Świadomość, edukacja i empatia są kluczem do zrozumienia i wsparcia. Jeśli podejrzewasz u siebie lub u kogoś bliskiego zaburzenia osobowości – nie zwlekaj. Skonsultuj się z psychologiem lub psychiatrą. Im wcześniej zostanie udzielona pomoc, tym większe szanse na poprawę jakości życia – Leczenie zaburzeń osobowości w Krakowie

Często zadawane pytania dotyczące zaburzeń osobowości

Czym dokładnie jest zaburzona osobowość i jak odróżnić ją od trudnego charakteru?

Zaburzona osobowość to trwały wzorzec myślenia, odczuwania i zachowania, który znacznie odbiega od norm społecznych i utrudnia normalne funkcjonowanie, podczas gdy trudny charakter jest zwykle krótkotrwały i mniej uciążliwy dla otoczenia.

Jakie są główne grupy zaburzeń osobowości według DSM-5?

Zaburzenia osobowości dzielą się na trzy grupy: Klastr A obejmuje osobowości dziwaczne i ekscentryczne, Klastr B zawiera osobowości dramatyczne i niestabilne, a Klastr C obejmuje osobowości lękowe i obsesyjno-kompulsywne.

Na jakie objawy warto zwrócić uwagę, aby zidentyfikować zaburzoną osobowość?

Warto zauważyć trudności w utrzymywaniu relacji interpersonalnych, niską tolerancję na stres, impulsywne lub autodestrukcyjne zachowania, poczucie pustki i problemy z tożsamością.

Czy zaburzenia osobowości można wyleczyć?

Tak, choć są trudne do leczenia, odpowiednia terapia, taka jak psychoterapia poznawczo-behawioralna, dialektyczno-behawioralna lub psychoterapia psychodynamiczna, może przynieść znaczną poprawę.

Jak można wspierać osobę z zaburzoną osobowością?

Kluczowe jest utrzymywanie jasnych granic, zachęcanie do terapii bez zmuszania, korzystanie z grup wsparcia dla bliskich i dbanie o własne zdrowie psychiczne.